Kitap Açık Erişim
{ "DOI": "10.55709/okuokutyayinlari.31", "abstract": "<p>Bu çal\u0131\u015fma Ebû Ya‘kûb es-Sicistânî'nin Yeni Eflâtuncu görü\u015flerini, Plotinus'un dü\u015fünceleriyle kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131rmal\u0131 olarak ele almaktad\u0131r. 4./10. yüzy\u0131lda ya\u015fayan Sicistânî, \u0130smâilîli\u011fin Horasan-Mâverâünnehir dâîlerindendir. Zikredilen dönemde dâîlerin fikirlerini yayabildi\u011fi ve entelektüel dü\u015fünceler geli\u015ftirdi\u011fi bölgede, \u0130smâilîlerin güç kazand\u0131\u011f\u0131, baz\u0131 devlet adamlar\u0131n\u0131n onlara destek verdi\u011fi gözlenmektedir. Bu geli\u015fim, Muhammed b. Ahmed en-Nesefî ve Ebû Hâtim er-Râzî gibi dâîlerin Sicistânî'ye hat\u0131r\u0131 say\u0131l\u0131r bir miras b\u0131rakmas\u0131n\u0131 sa\u011flam\u0131\u015ft\u0131r. Öte yandan yine bu dönemde, mistik ögeler bar\u0131nd\u0131ran \u0130smâilîlik Yeni Eflâtuncu etkilerle bir felsefî dönü\u015füm geçirmi\u015ftir. Söz konusu dönü\u015fümün mimarlar\u0131 Muhammed b. Ahmed en-Nesefî ve ö\u011frencisi Sicistânî'dir. Nesefî'nin eserleri günümüze ula\u015fmad\u0131\u011f\u0131ndan, Yeni Eflâtuncu \u0130smâilîli\u011fin izleri, Sicistânî üzerinden sürülmektedir. Bu çal\u0131\u015fman\u0131n amac\u0131, \u0130smâilî dü\u015füncedeki Yeni Eflâtuncu etkilerin gün yüzüne ç\u0131kar\u0131lma çabalar\u0131na bir katk\u0131 sunmakt\u0131r. Sicistânî'nin eserlerindeki Yeni Eflâtuncu ögelere odaklanan çal\u0131\u015fma, Plotinus'tan yo\u011fun etkiler bar\u0131nd\u0131ran Tanr\u0131 ve âlem görü\u015fleriyle s\u0131n\u0131rland\u0131r\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Çal\u0131\u015fma giri\u015f ve üç bölümden olu\u015fmaktad\u0131r. Giri\u015f bölümünün ilk k\u0131sm\u0131 metodolojik çerçeveye ayr\u0131lm\u0131\u015f, çal\u0131\u015fman\u0131n konusu, amac\u0131, s\u0131n\u0131rlar\u0131, yöntemi ve çal\u0131\u015fmada kullan\u0131lan baz\u0131 terimlere de\u011finilmi\u015ftir. Ara\u015ft\u0131rman\u0131n kaynaklar\u0131 ve Sicistânî hakk\u0131ndaki literatür de\u011ferlendirilmesi de bu k\u0131s\u0131mda yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Giri\u015f bölümünün ikinci k\u0131sm\u0131, Sicistânî'nin hayat\u0131, halefi-selefi dâîler ve eserlerine ayr\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Ayr\u0131ca bu k\u0131s\u0131mda Sicistânî'nin dü\u015fünce dünyas\u0131ndaki Yeni Eflâtuncu etkiler genel hatlar\u0131yla özetlenmeye çal\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Birinci bölüm Sicistânî'nin Tanr\u0131 anlay\u0131\u015f\u0131na ayr\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Tenzihin a\u015f\u0131r\u0131 bir örne\u011fini sergileyen müellifin görü\u015fleri Plotinus'un benzer görü\u015fleriyle kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131r\u0131lm\u0131\u015f, aradaki benzerlik ve farkl\u0131l\u0131klar tespit edilmeye çal\u0131\u015f\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Bu bölümün ilk yar\u0131s\u0131nda, Tanr\u0131'n\u0131n tan\u0131mlanamazl\u0131\u011f\u0131na odaklan\u0131lm\u0131\u015f, ona atfedilen baz\u0131 kavramlar\u0131n reddine de\u011finilmi\u015f ve benzeri görülmemi\u015f bir tenzih anlay\u0131\u015f\u0131 olan ikili tenzihe, di\u011fer ad\u0131yla nefyin nefyine yer ayr\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Bölümün ikinci yar\u0131s\u0131, Tanr\u0131'y\u0131 tan\u0131mlanamaz kabul etmelerine ra\u011fmen Sicistânî ve Plotinus'un onun hakk\u0131nda konu\u015fmas\u0131 ba\u011flam\u0131nda, ona yak\u0131\u015ft\u0131r\u0131lan baz\u0131 kavramlar\u0131 ve kullan\u0131m biçimlerini irdelemi\u015ftir. \u0130kinci bölüm Tanr\u0131 âlem ili\u015fkisi, âlemin olu\u015fumu ve ruhanî âlem k\u0131s\u0131mlar\u0131ndan olu\u015fmaktad\u0131r. Bu bölümün ilk k\u0131sm\u0131, âlemi ezelî kabul eden Plotinus'un sudûr teorisiyle âlemin yoktan yarat\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131 dile getiren Sicistânî'nin savundu\u011fu Emr dü\u015füncesinin kar\u015f\u0131la\u015ft\u0131r\u0131lmas\u0131na ayr\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Plotinus'un aksine Tanr\u0131'n\u0131n illet oldu\u011funu reddeden Sicistânî'de Emr'in varl\u0131\u011fa nas\u0131l illet oldu\u011fu ve ilk varl\u0131k olan Akl'\u0131n yarat\u0131l\u0131\u015f\u0131 bu k\u0131s\u0131mda ele al\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r. Bölümün ikinci k\u0131sm\u0131nda ruhanî âlem ve onu olu\u015fturan Ak\u0131l ve Nefs'in detaylar\u0131 incelenmi\u015ftir. Sicistânî'nin âlem anlay\u0131\u015f\u0131nda merkez noktada bulunan Akl'\u0131n nas\u0131l bir varl\u0131k oldu\u011fu, kapsay\u0131c\u0131l\u0131\u011f\u0131, yarat\u0131cl\u0131\u011f\u0131, Nefs'le gerçekle\u015ftirdi\u011fi izdivaç, Nefs'in ondan fayda almas\u0131 ve ald\u0131\u011f\u0131 faydalarla cismanî âlemi yönetmesi, bu k\u0131s\u0131mda detayland\u0131r\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r. Çal\u0131\u015fman\u0131n üçüncü bölümü cismanî âleme, ögelerine ve ögelerinden biri olan insana tahsis edilmi\u015ftir. \u0130lk k\u0131s\u0131mda Nefs'in hemen alt\u0131nda ba\u015flad\u0131\u011f\u0131 ve feleklerle çevrili oldu\u011funa inan\u0131lan cismanî âlemin bile\u015fenleri olan madde, suret, felekler ve bunlarla ortaya ç\u0131kan hareket ve zamana de\u011finilmi\u015ftir. \u0130kinci k\u0131s\u0131mda Sicistânî'nin küçük âlem dedi\u011fi insan ele al\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r. Bu ba\u011flamda Plotinus ve Sicistânî'de önemli bir yer tutan, insan\u0131n ruhanî âlemle ili\u015fkini sa\u011flayan cüz’i nefs, \u0130smâilîlerin meleklerin yerine koydu\u011fu Cedd, Feth ve Hayal ele al\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r. Plotinus'ta kar\u015f\u0131l\u0131\u011f\u0131 olmamakla birlikte insan bahsinin alt\u0131nda ele al\u0131nmas\u0131 gereken nübüvvet, \u0130smâilî devir anlay\u0131\u015f\u0131, imamet, gelmesi beklenen mehdî ve \u015feriat\u0131n kald\u0131r\u0131lmas\u0131 konular\u0131yla çal\u0131\u015fman\u0131n gövdesi tamamlanm\u0131\u015ft\u0131r. Sicistânî'nin eserlerindeki Yeni Eflâtuncu etkileri ortaya ç\u0131karmak amac\u0131yla haz\u0131rlanan çal\u0131\u015fma, müellifin ad\u0131 geçen felsefî ekolden büyük ölçüde etkilendi\u011fi, bunlar\u0131 eserlerinde yans\u0131tt\u0131\u011f\u0131 sonucuna ula\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Birçok konuda Plotinus'a sad\u0131k kalan Sicistânî, yoktan yaratma bahsinde ondan ayr\u0131lsa da âlemin ikiye ayr\u0131lmas\u0131, sudûr hiyerar\u015fisi ve insan nefsi konular\u0131nda Plotinus'la ayn\u0131 do\u011frultuda yol alm\u0131\u015ft\u0131r.</p>", "author": [ { "family": "Sansarkan", "given": " Yusuf" } ], "id": "252221", "issued": { "date-parts": [ [ 2023, 1, 7 ] ] }, "language": "tur", "title": "\u0130sm\u00e2il\u00eelik ve Neoplatonizm: Eb\u00fb Ya'k\u00fbb es-Sicist\u00e2n\u00ee \u00d6rne\u011fi", "type": "book" }
Görüntülenme | 98 |
İndirme | 135 |
Veri hacmi | 544.2 MB |
Tekil görüntülenme | 93 |
Tekil indirme | 128 |