Konferans bildirisi Açık Erişim
TÜRK DIŞ POLİTİKASININ DÖNÜŞEN GÜVENLİK YAKLAŞIMI: NATO VE RUSYA KARŞISINDA RİSK DENGELEME (HEDGING) STRATEJİSİ VE SONUÇLARI
Donduran, Can
JSON-LD (schema.org)
{
"@context": "https://schema.org/",
"@id": 252219,
"@type": "ScholarlyArticle",
"creator": [
{
"@id": "https://orcid.org/0000-0003-2737-1410",
"@type": "Person",
"affiliation": "\u0130stinye \u00dcniversitesi",
"name": "Donduran, Can"
}
],
"datePublished": "2023-01-17",
"description": "<p>Günümüzde, özellikle güvenlik alan\u0131nda uluslararas\u0131 aktörlerin alg\u0131lar\u0131 ve<br>\ndavran\u0131\u015f tercihleri h\u0131zla de\u011fi\u015fmektedir. Öyle ki devletlerin güvenlik<br>\nstratejilerinin aç\u0131klanmas\u0131nda geleneksel dengeleme ve pe\u015fine tak\u0131lma ikilemi,<br>\npek çok durumu aç\u0131klamak ad\u0131na yetersiz kalmaktad\u0131r. Gittikçe belirginle\u015fen çok<br>\nkutuplula\u015fma, uluslararas\u0131 güvenli\u011fin küçük ve orta büyüklükteki (ikincil)<br>\naktörlerin alg\u0131 ve davran\u0131\u015f tercihlerine kar\u015f\u0131 duyarl\u0131l\u0131\u011f\u0131n\u0131n artmas\u0131 sonucunu<br>\ndo\u011furmu\u015ftur. \u0130kincil aktörlerin, ba\u015fat güçler aras\u0131ndaki rekabete yönelik<br>\ntutumlar\u0131 ve yakla\u015f\u0131mlar\u0131 günümüzde, yak\u0131n geçmi\u015fte hiç olmad\u0131\u011f\u0131 kadar<br>\nbelirleyicidir. De\u011fi\u015fen ulusal ve uluslararas\u0131 dengelerden kaç\u0131n\u0131lmaz olarak hayli<br>\netkilenen Türkiye’nin güvenlik stratejisi de ya\u015fanan bu dönü\u015füme ba\u011f\u0131\u015f\u0131k<br>\nde\u011fildir. \u0130kincil bir aktör olarak, Türkiye’nin Rusya ve NATO aras\u0131ndaki<br>\nmücadele kar\u015f\u0131s\u0131ndaki yakla\u015f\u0131m\u0131n\u0131n, Ankara’n\u0131n son dönemde dönü\u015fen güvenlik<br>\nstratejisi ve alg\u0131s\u0131 üzerinden incelenmesi hayli önemlidir.<br>\n\u0130ki ba\u015fat güç aras\u0131ndaki gerginlikten istifade ederek bölgesel ölçekte<br>\nkonumunu güçlendirme aray\u0131\u015f\u0131na giren Ankara, iki taraftan elde edebilece\u011fi<br>\nç\u0131karlar\u0131n\u0131 olabildi\u011fince art\u0131rma yönünde ad\u0131mlar atm\u0131\u015ft\u0131r. Yetmi\u015f y\u0131ld\u0131r üyesi<br>\noldu\u011fu NATO ile ili\u015fkilerinin gerilmesi pahas\u0131na fitili ate\u015flenen bu dönü\u015füm,<br>\nRusya’n\u0131n Ukrayna’y\u0131 i\u015fgaliyle birlikte hayli kaygan bir zemine ta\u015f\u0131nm\u0131\u015ft\u0131r.<br>\nMevcut çal\u0131\u015fma, merkezine Türkiye’nin de\u011fi\u015fen güvenlik yakla\u015f\u0131m\u0131n\u0131<br>\nalmaktad\u0131r. Bu yeni stratejinin analitik bir çerçeve içerisinde kavramsalla\u015ft\u0131r\u0131l\u0131p<br>\ntan\u0131mlanmas\u0131 ve hem ulusal hem de uluslararas\u0131 seviyedeki olas\u0131 etkilerinin<br>\ntart\u0131\u015f\u0131lmas\u0131 hedeflenmektedir. Süreç izleme yöntemi ile Türk d\u0131\u015f politikas\u0131nda<br>\nNATO ve Rusya ile ili\u015fkileri etkileyen söylem ve eylemlerin yan\u0131 s\u0131ra kamuoyu<br>\ne\u011filimlerindeki de\u011fi\u015fimler incelenecek ve güncel geli\u015fmeler \u0131\u015f\u0131\u011f\u0131nda Ankara’n\u0131n<br>\npragmatizmden beslenen güvenlik yakla\u015f\u0131m\u0131 aç\u0131klanmaya çal\u0131\u015f\u0131lacakt\u0131r.<br>\nKlasik güvenlik stratejilerinden farkl\u0131 olarak, iki ba\u015fat aktörle de<br>\nmümkün oldu\u011funca ayn\u0131 mesafede bulunmaya i\u015faret eden risk dengeleme<br>\n(hedging) stratejisi, Türkiye’nin NATO ve Rusya kar\u015f\u0131s\u0131ndaki son dönem<br>\npolitikas\u0131n\u0131 aç\u0131klamaya daha yak\u0131nd\u0131r. \u0130çerisinde i\u015fbirli\u011fi ve ihtilaf odakl\u0131<br>\npolitikalar\u0131 bar\u0131nd\u0131ran ve belirsizlik alt\u0131nda do\u011fan risklerin etkisini azalt\u0131rken<br>\nolas\u0131 getirileri art\u0131rmay\u0131 hedefleyen risk dengeleme stratejisi, büyük güç<br>\nmücadelesine sahne olan bölgelerde bulunan ikincil devletlerin öncelikli olarak<br>\ntercih etti\u011fi güvenlik stratejilerindendir. Cheng-Chwee Kuik’in sundu\u011fu analitik<br>\nçerçeveye göre, risk dengeleme stratejisi, uluslararas\u0131 seviyede üç faktörün<br>\ne\u015fzamanl\u0131 biçimde gerçekle\u015fmesine ba\u011fl\u0131 olarak uygun bir seçenek haline<br>\ngelebilir. Bu faktörler, ikincil aktöre yönelik yak\u0131n (immediate) bir tehdit<br>\nbulunmamas\u0131; uluslararas\u0131 arenada derin bir ideolojik kampla\u015fma olmamas\u0131 ve<br>\nbüyük güçler aras\u0131 do\u011frudan bir çat\u0131\u015fman\u0131n vuku bulmam\u0131\u015f olmas\u0131d\u0131r. Bu<br>\nko\u015fullar\u0131n sa\u011fland\u0131\u011f\u0131 günümüzdeki gibi durumlarda ikincil bir devletin<br>\ndengeleme veya pe\u015fine tak\u0131lma yerine risk dengeleme stratejisine yönelmesine<br>\nsebep olan faktörler ise (1) aktörün maruz kald\u0131\u011f\u0131 riskin boyutunu art\u0131ran yo\u011fun<br>\nstratejik belirsizlik ve (2) getiri maksimizasyonu aray\u0131\u015f\u0131na yol açan büyük bir<br>\nç\u0131kar beklentisidir. Rusya-Ukrayna sava\u015f\u0131 ile birlikte geli\u015fen süreci<br>\ninceledi\u011fimizde her iki faktörün de Türkiye aç\u0131s\u0131ndan mevcut oldu\u011fu<br>\ngörülmektedir. Henüz çok yo\u011funla\u015fmam\u0131\u015f bir büyük güç mücadelesi stratejik<br>\nbelirsizli\u011fi art\u0131ran en temel faktörlerin ba\u015f\u0131nda yer al\u0131rken; Türkiye’nin özellikle<br>\nRusya ve k\u0131smen de Ukrayna ile aras\u0131ndaki mevcut ticaretin hacmi ve do\u011fas\u0131<br>\ndü\u015fünüldü\u011fünde, ili\u015fkilerin bu \u015fekilde devam etmesinin Ankara’n\u0131n ç\u0131karlar\u0131<br>\naç\u0131s\u0131ndan hayli kritik oldu\u011fu görülmektedir.<br>\nAskeri, ekonomik ve diplomatik boyutlara yay\u0131lan bir orta yol stratejisi<br>\nolman\u0131n yan\u0131 s\u0131ra risk dengeleme, birbirinin etkisini nötrleyen (counteracting)<br>\npolitikalar\u0131n e\u015fzamanl\u0131 izlenmesini gerektirmektedir. Buna göre, Kuik,<br>\ndengelemeden pe\u015fine tak\u0131lmaya uzanan bir politika yelpazesinde, iki farkl\u0131 grup<br>\nalt\u0131nda ele al\u0131nabilecek be\u015f farkl\u0131 risk dengeleme stratejisi belirlemi\u015ftir. “Getiri<br>\nmaksimizasyonu” hedefli ilk gruptaki stratejiler ekonomik faydac\u0131l\u0131k, ba\u011flay\u0131c\u0131<br>\nangajman ve k\u0131smi pe\u015fine tak\u0131lma olarak s\u0131ralanabilir. “Risk durumuna ba\u011fl\u0131”<br>\n(risk-contingency) önlem niteli\u011findeki stratejiler ise dolayl\u0131 dengeleme ve<br>\nhakimiyetin reddi olarak s\u0131n\u0131fland\u0131r\u0131lmaktad\u0131r. Bu stratejilerden ikisini veya daha<br>\nfazlas\u0131n\u0131, birbirinin etkisini s\u0131f\u0131rlayarak riski minimize edecek biçimde<br>\nuygulayan ikincil devletlerin bölgelerindeki büyük güç mücadelesi kar\u015f\u0131s\u0131nda<br>\nrisk dengeleme stratejisi izledi\u011fini söylemek mümkündür. Bu stratejilerin askeri,<br>\ndiplomatik ve ekonomik alanlara yay\u0131l\u0131m\u0131n\u0131n yo\u011funlu\u011fu, aktörün “\u015fiddetli”<br>\n(heavy) veya “hafif” (light) bir risk dengeleyicisi oldu\u011fu hususunda<br>\nbelirleyicidir.<br>\nTürk güvenlik stratejisinde ilk i\u015faretleri takriben 2013 y\u0131l\u0131nda<br>\nbulunabilecek de\u011fi\u015fimin temelinde yatan unsur, Bat\u0131 ittifak\u0131na ba\u011fl\u0131l\u0131\u011f\u0131n<br>\nsorgulamaya aç\u0131lmas\u0131na ko\u015fut olarak Rusya ile ili\u015fkilerin derinle\u015ftirilmesi<br>\nolmu\u015ftur. Türkiye’nin NATO’ya ili\u015fkin \u015füphecili\u011fine dair 2011 y\u0131l\u0131ndaki Libya<br>\nmüdahalesi öncesinde ortaya ç\u0131kan ilk sinyaller, zaman içerisinde \u015fekillenecek<br>\nbir uzakla\u015fman\u0131n habercisi niteli\u011findedir. Takip eden dönemde, ba\u015fta Fransa ve<br>\nABD olmak üzere baz\u0131 üye ülkelerle ya\u015fanan anla\u015fmazl\u0131klar, Türkiye aç\u0131s\u0131ndan<br>\nittifak\u0131n güvenlik stratejisindeki merkezi konumunun tart\u0131\u015fmal\u0131 hale gelmesine<br>\nyol açarken, üye ülkelerin Türkiye’yi ittifak\u0131n uyumunu tehdit eden bir aktör<br>\nolarak görmeleri sonucunu do\u011furmu\u015ftur. Bu bak\u0131\u015f, \u0130sveç ve Finlandiya’n\u0131n<br>\nüyelik ihtimali kar\u015f\u0131s\u0131nda tak\u0131n\u0131lan ikircikli tutum sonucunda gittikçe<br>\ngüçlenmektedir. Beyaz Saray’da Donald Trump’\u0131n bulundu\u011fu süreçte ya\u015fanan<br>\nkrizler ve ABD’nin kendi kurdu\u011fu düzene yönelik \u015füpheci yakla\u015f\u0131m\u0131 da iki taraf<br>\naras\u0131ndaki ayr\u0131m\u0131n derinle\u015fmesine katk\u0131da bulunmu\u015ftur. Ayn\u0131 süreçte ya\u015fanan<br>\nTürkiye-Rusya yak\u0131nla\u015fmas\u0131, bu geli\u015fmelerden ba\u011f\u0131ms\u0131z olarak ele<br>\nal\u0131nmamal\u0131d\u0131r. \u0130ki ülke, ba\u015fta Libya ve Suriye olmak üzere pek çok kritik konuda<br>\nayn\u0131 tarafta yer almasalar da artan ekonomik i\u015fbirli\u011fi ve gittikçe derinle\u015fen ticari<br>\nba\u011flar zaman içerisinde askeri alana da yay\u0131lm\u0131\u015f ve Ankara’n\u0131n Moskova’dan S-<br>\n400 hava savunma sistemi sat\u0131n almas\u0131yla zirveye ç\u0131km\u0131\u015ft\u0131r. Bu dönemde<br>\nya\u015fanan Rus uça\u011f\u0131n\u0131n dü\u015fürülmesi ve büyükelçi suikast\u0131 gibi krizler dönemlik<br>\nsars\u0131nt\u0131lara yol açm\u0131\u015ft\u0131r; ancak, özellikle 2016 sonras\u0131nda ili\u015fkilerdeki olumlu<br>\nhava güç kazanm\u0131\u015f ve günümüze kadar devam etmi\u015ftir. Bu de\u011fi\u015fim, Türk<br>\nkamuoyunun bak\u0131\u015f\u0131na da yans\u0131m\u0131\u015f ve Rusya’ya dair olumlu görü\u015f bildirenlerin<br>\noran\u0131 yükseli\u015f gösterirken, Türk halk\u0131n\u0131n hem ABD hem de NATO ile ilgili<br>\nolumlu görü\u015fü genel bir zay\u0131flama e\u011filimi içerisine girmi\u015ftir. En dikkat çekici<br>\nolan husus ise kamuoyunda Bat\u0131’ya güvenin belirgin biçimde azalmakta<br>\nolmas\u0131d\u0131r.<br>\nBu çerçevede, Türkiye, güvenlik alg\u0131s\u0131n\u0131 NATO merkezli olarak<br>\n\u015fekillendirmekten görece uzakla\u015farak Bat\u0131 ittifak\u0131 ve Rusya kar\u015f\u0131s\u0131ndaki<br>\ngüvenlik stratejisini risk dengeleme yakla\u015f\u0131m\u0131 etraf\u0131nda \u015fekillendirmeye<br>\nba\u015flam\u0131\u015ft\u0131r. Ankara’n\u0131n, Ukrayna’daki sava\u015f\u0131n ba\u015f\u0131ndaki “iki taraftan da<br>\nvazgeçmeme” olarak nitelenebilecek tutumu, bunun en net göstergelerindendir.<br>\nEkonomik pragmatizm ile getiri maksimizasyonuna yönelen Türkiye, sava\u015f<br>\nboyunca Bat\u0131 yapt\u0131r\u0131mlar\u0131na kat\u0131lmazken Rusya ile ticari ili\u015fkileri, turizmi de<br>\nkapsayacak biçimde, oldu\u011fu gibi devam ettirmeye çabalamaktad\u0131r. Buna kar\u015f\u0131n,<br>\nTürkiye diplomatik alanda dolayl\u0131 dengeleme yoluna yönelerek Avrupa Konseyi<br>\nve BM’deki oylamalarda çekimser kalm\u0131\u015f veya Rusya aleyhine oy kullanm\u0131\u015ft\u0131r.<br>\nDi\u011fer bir ifadeyle, Türkiye, ittifak üyeleriyle keskin biçimde ayr\u0131\u015fmaktan itinayla<br>\nkaç\u0131nmaktad\u0131r. Fakat unutulmamal\u0131d\u0131r ki büyük güçler aras\u0131ndaki ihtilaf\u0131n<br>\nyo\u011funla\u015fmas\u0131, hatta do\u011frudan bir çat\u0131\u015fmaya dönü\u015fmesi, uluslararas\u0131 seviyede<br>\nbelirsizli\u011fin azalmas\u0131na ve ikincil aktörler aç\u0131s\u0131ndan risk dengelemenin<br>\nuygulanamaz bir hale gelmesine yol açacakt\u0131r. Bu durum, bahsedilen aktörlerin<br>\nbir seçim yapmas\u0131 kaç\u0131n\u0131lmaz k\u0131lacak ve bu tercihe bir bedel e\u015flik edecektir.<br>\nRusya’n\u0131n Ukrayna’y\u0131 i\u015fgalinin bu süreçte bir katalizör rolü oynamas\u0131 \u015fa\u015f\u0131rt\u0131c\u0131<br>\nde\u011fildir. Güvenlik stratejisini risk dengeleme eksenine oturtmu\u015f durumdaki<br>\nTürkiye’nin olas\u0131 bir taraf seçimi zorunlulu\u011funun kendisine getirece\u011fi yükü ve<br>\nyarataca\u011f\u0131 sonuçlar\u0131 ihtiyatl\u0131 biçimde tartmas\u0131 elzemdir.</p>",
"headline": "T\u00dcRK DI\u015e POL\u0130T\u0130KASININ D\u00d6N\u00dc\u015eEN G\u00dcVENL\u0130K YAKLA\u015eIMI: NATO VE RUSYA KAR\u015eISINDA R\u0130SK DENGELEME (HEDGING) STRATEJ\u0130S\u0130 VE SONU\u00c7LARI",
"identifier": 252219,
"image": "https://aperta.ulakbim.gov.tr/static/img/logo/aperta_logo_with_icon.svg",
"keywords": [
"G\u00fcvenlik",
"NATO",
"Risk Dengeleme Stratejisi",
"Rusya",
"T\u00fcrk D\u0131\u015f Politikas\u0131"
],
"license": "https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/",
"name": "T\u00dcRK DI\u015e POL\u0130T\u0130KASININ D\u00d6N\u00dc\u015eEN G\u00dcVENL\u0130K YAKLA\u015eIMI: NATO VE RUSYA KAR\u015eISINDA R\u0130SK DENGELEME (HEDGING) STRATEJ\u0130S\u0130 VE SONU\u00c7LARI",
"url": "https://aperta.ulakbim.gov.tr/record/252219"
}
41
375
görüntülenme
indirilme
| Tüm sürümler | Bu sürüm | |
|---|---|---|
| Görüntülenme | 41 | 41 |
| İndirme | 375 | 375 |
| Veri hacmi | 335.2 MB | 335.2 MB |
| Tekil görüntülenme | 38 | 38 |
| Tekil indirme | 352 | 352 |