Konferans bildirisi Açık Erişim

Akademik Kütüphanelerde Referans Hizmetlerinde Dil Ve Anlam; Türkiye Örneği

2021    Kubat, Gülçin

Kütüphane hizmetlerinin değerlendirilmesi 1970'lere kadar büyük ölçüde koleksiyon üzerinde yoğunlaşırken bu tarihten sonra referans hizmetlerinin değerlendirilmesi önem kazanmıştır. 1876'da Samuel S. Green1 Referans Hizmetini; “bir kütüphaneciden sık sık bir şeyler hakkında bilgi vermesinin istendiği ve soran kişinin hakkında hiçbir şey bilmediği süreçlerdir.” şeklinde tanımlanmıştır(akt. Lenkart & Yu, 2017, s. 269) Bu anlayışlı gözlem her referans kütüphanecisinin hizmetleri uyarlaması ve iyileştirmesi için bugün de geçerliliğini korumaya devam ederken Green’in dokunaklı ifadesi hala bir hatırlatma olarak karşımızda duruyor. Referans hizmetlerinin tarihsel gelişimi açısından özellikle 19. ve 20.yy’ın başları bu hizmetteki modellemeler üzerinde ciddi tartışmaların yürütüldüğü dönemlerdir. Son dönemde özellikle akademik kütüphanecilikte yaşanan gelişmeler kütüphane hizmetlerinde önemli dönüşümlere sebep oluyor olsa da referans hizmetleri halen hayati önemini korumaktadır. Bugün referans hizmeti ve bu hizmetlerde kullanılan dil değişen neslin ve zamanın ihtiyaçları dahilinde artık geleneksel yöntemlerden oldukça farklı faaliyet modlarında ve farklı adlandırmalarla yürütülmektedir.Örneğin günümüz genç kuşağını oluşturan Y ve Z kuşakları öncelikli olarak elektronik ortamlarda sunulan ‘sanal’ referans hizmetlerine yönelmektedir. Dubnjakovic’e göre Akademik kütüphanelerde kullanımı artan elektronik kaynaklar referans sorularının sayısında azalma yerine artışa neden olmuştur. Bu durum aynı zamanda günümüz referans kütüphanecilerinin üst düzeyde donanımlı olmalarını zorunlu kılmaktadır. Konu uzmanlığı, yardım masası(helpdesk)ya da araştırma/bilgi masası(information/research desk) gömülü kütüphanecilik, yüz yüze derinlemesine araştırma istişareleri ve kaynaklara dayalı yetkinlikler bu donanım ve yeni adlandırmalara birer örnektir.(O'Neill & Guilfoyle, 2015; akt. Lenkart & Yu, 2017; Jameson, Natal & Napp, 2019) Bu çalışma, Türkiye’deki devlet ve vakıf üniversite(akademik) kütüphanelerinin referans hizmetlerinde kullanılan güncel dil ve anlamın tespiti üzerine yoğunlaşmaktadır. Bu sayede Türkiye’de üniversite kütüphanelerinde sunulan referans hizmetlerinin küresel güncel trendlere uygunluğu, referans kütüphanecilerinin hizmet algıları, bunun için başvurdukları dil ve anlam(terminolojik, kavramsal) ile konu hakkındaki mevcut kavramsal-terminolojik yaklaşımlar ortaya konmaya çalışılacaktır.Çalışmanın ikincil amacı; referans hizmetinin kütüphanelerde başlı başına ayrı bir birim olarak olarak varlığını ortaya koymaktır. Buna göre web siteleri ve kütüphanelerinde; Yaygın olarak(20 kurumda) akademik referans hizmetine karşılık gelen ‘Danışma’ başlığıyla ayrı bir referans hizmetinin varlığı söz konusudur. Buna karşılık 24 kurumda bağımsız ayrı bir bölüm olarak referans veya danışma hizmeti bulunmamaktadır. ‘Referans Hizmeti’ 9 kurumda Danışma başlığı ile, 3 kurumda Danışma/ Referans şeklinde birlikte, 4 kurumda Danışma ve Eğitim, 2 kurumda Kullanıcı Eğitimi, 4 kurumda Okuyucu Hizmetleri altında Danışma hizmeti, 3 kurumda Okuyucu Hizmetleri altında Elektronik Kaynaklar Birimi, 2 kurumda Tanıtım ve Kullanıcı Eğitimi başlıklarıyla igili hizmet ifade edilmektedir. 2 kurumda sadece ILL ve Ödünç Verme hizmetleri yer almaktadır. Bu kurumlar yeni kurulan üniversitelerdir.