Dergi makalesi Açık Erişim

Kavramsal Yaklaşımlar ve Terimleştirme Süreci: Kolay Dil/Basit Dil Ve Kolay Türkçe/Basit Türkçe

2024    Sine Demirkıvıran

Türkiye’de yeni bir araştırma alanı olarak henüz çalışılmaya başlanan Kolay Dil ve Basit Dil araştırmaları engelsiz iletişim ve erişilebilirlik kapsamında Amerika ve Avrupa’da 1960’lardan beri uygulanan yaklaşımlardır. Bilindiği üzere de yeni araştırma alanları kendisiyle beraber terimleştirme, yani terim oluşturma eylemini zaruri kılmaktadır. Terimbilimciler, terim oluşturma eyleminin rastgele değil kontrollü ve bilinçli yapılması gerektiği konusunda hem fikirler; böylece yeni kavramlar tutarlı olabilecek ve bu sayede bilim insanları birbirleriyle iletişim kurabileceklerdir. Türkiye’de daha önce Kolay Dil ve Basit Dil alanlarında çalışmalar yürütülmemiş olması nedeniyle, her biri standart dilin farklı dilsel varyasyonlarını temsil eden ve farklı hedef kitlere hitap eden “Kolay Dil” ve “Basit Dil” kavramları “çeviri odaklı” bir terim oluşturma sürecine tabi tutulmuştur. Kavram elemesinden başlayarak öncelikle terimleştirme sürecinde “sade dil”veya “kolay okunur” (“easy-to-read”) gibi kavramların neden kullanılmadığı gerekçeleriyle açıklanmıştır. Terimleştirme sürecinde esas alınan sıfatların sözlük anlamlarından yola çıkıldığında “kolay” sıfatının mental bir sürecin kolaylığını ifade ettiği ve zıt anlamının ”güç veya zor” olduğu görülmektedir. Dolayısıyla “kolay” insan odaklı bir eforun ifadesi olarak görülebilir. Sözlüklerde “basit” sıfatına bakıldığına ise bir nesneyi veya olguyu nitelediği görülmektedir. Bu durum “basit”in zıt anlamında da görülebilir zira “basit”in zıt anlamı “karmaşık olmayan” olarak ifade edilebilir. Anlaşılacağı üzere “basit” sıfatının insan odaklı olmayıp nesne veya olgu odaklı bir tasvir olduğu söylenebilir. Bunla beraber “Kolay Türkçe” ve “Basit Türkçe” terimleri uluslararası literatürün gereklikleri doğrultusunda terim olarak dilimize kazandırılmıştır.