Kitap bölümü Kısıtlı Erişim

WEB SİTELERİNDE KOLAY TÜRKÇE İLE BİLGİYE ERİŞİLEBİLİRLİK

2024    Fayıka Göktepe

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de bilgiye erişim her bireyin temel hakkıdır. Engelli hakları ile ilgili düzenlemeler özellikle BM Engelli Haklarına İlişkin Sözleşme’de, 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’da, 2030 Engelsiz Vizyon Belgesi’nde ve onun uygulama aracı olan Engelli Hakları Ulusal Eylem Planı’nda görülebilir. Bu nedenle kapsayıcılığı içeren çalışmalar ve uygulamalar ülkemizde son dönemlerde ivme kazanarak birçok engellilerin hayatını kolaylaştırmıştır. Ne var ki engelsiz iletişim ve erişim kapsamında yürütülen buçalışmalar ve uygulamalarda orta ve hafif zihinsel engelli grubu veya bilişsel kısıtı olan bireyler, bilgiye erişim konusunda özellikle de dijital mecralarda ihmal edilmektedir. Oysa yürüme engelli bir birey için merdivenler nasıl engel teşkil diyorsa, bilişsel engelli veya kısıtlı olan bireyler için de dilin kendisi engel teşkil etmektedir; bu nedenle dijital mecralarda standart dili anlamakta zorlandıkları için bilgiye erişimden, yani temel haklarından mahrum bırakılmaktadırlar. Bu kitle, yurtdışında uzun yıllardır yürütülen Kolay Dil çalışmaları ve uygulamaları sayesinde kolaylıkla bilgiye erişebilmektedirler. Bu bağlamda standart dilde yazılmış metinler belli kural veya ilkeler doğrultusunda diliçi çeviri yapmak suretiyle Kolay Dile aktarılmaktadır. Kolay Dile aktarılan bu metinler orta ve hafif düzeyde zihinsel engelliler ve bilişsel kısıtları olan bireyler için daha anlaşılır olmakta ve onların bilgiye erişmesi sağlanmaktadır. Dolayısıyla da ihtiyaç sahibi bireylerin topluma katılımları bu yolla teşvik edilmektedir. Kolay Dilin zorunlu olarak uygulanması birçok AB ülkesinde ve özellikle Almanya’da mevzuatlarda düzenlenmiştir. Böylelikle tüm kamu kurum ve kuruluşlarının web sitelerini Kolay Dilde sunmalarını zorunlu kılınmıştır.

Bilgiye erişim ve eşitlik ilkesi, Almanya’da temel hak olarak kabul edilmiş ve söz konusu kitlenin kamu hizmetlerine ve bilgilere eşit şartlarda erişim sağlaması Kolay Dil çalışma ve uygulamalarına ciddi bir ivme kazandırmıştır. Almanya bu nedenle web
sitelerinde standart dile ek bir uygulama olarak Kolay Dil seçeneği sunmasıyla iyi bir örnek olarak kabul edilmektedir. Türkçe Kolay Dil/ Kolay Türkçe çalışmaları ülkemizde henüz başlangıç aşamasındadır ve bu nedenle engelsiz erişim kapsamında Kolay Dil konusunda hala önemli eksiklikler mevcuttur. Bu durum ülkemizde orta ve hafif düzeyde zihinsel engelli bireyler ile diğer bilişsel kısıtı bulunan bireylerin bilgiye erişimlerinde hala engellerin söz konusu olduğunu göstermektedir. Günümüzde dijital medya, bilgiye ulaşmanın en yaygın ve en bilinen yolu haline gelmiştir. Buradan hareketle, zihinsel engelliler ve bilişsel kısıtları bulunan bireylerin de bu mecraları etkin bir şekilde kullanabilmeleri için web sitelerinin kolay anlaşılır bir dilde hazırlanması büyük önem taşır. Aksi takdirde, bu kişilerin bilgiye erişimleri güçleşmekte ve topluma katılımları kısıtlanmaktadır. Bu çalışmada web site örneklerinden yola çıkarak Kolay Dilin önemi vurgulanmaktadır. Ayrıca tasarlanan Kolay Türkçe sembolü Kolay Dil uygulamalarının nasıl görünür kılındığı çalışma kapsamında bir örnek web sitesi üzerinden gösterilmektedir. Engelsiz iletişim, toplumsal katılımın ve bilgiye erişimin sağlanmasında temel bir unsur olduğu ve bu kapsamda Kolay Türkçe uygulamalarının web sitelerinde yer almasının önemi ise çalışmanın odak noktasının temsil etmektedir.