Kitap bölümü Açık Erişim

Kentsel Korumaya Alternatif Bir Bakış: Taşınmaz Kültür Varlıkları Niçin Korunmalı, Gelecek Nesillere Ne Aktarılmalı?

2024    Eren, Fatih

Bugün hemen her ülke kendi sınırları içinde bulunan somut tarihi ve kültürel mirası korumaya ve yaşatmaya dönük önemli bir çaba içindedir. Ülke yönetimlerinin korumaya ve ayakta tutmaya çalıştıkları tarihi yapılar, geçmişte çoğunlukla aynı değerler sistemine sahip toplulukların düşünce ve yaşam tarzının bir sonucu olarak üretilmiş iken, aynı yapılar bugün çoğunlukla çeşitli medeniyetlerden farklı düşünce/değerler sistemine ve yaşam tarzına sahip insanlar tarafından korunmak ve kullanılmak durumunda kalmaktadır. Günümüz toplumları ile taşınmaz kültür varlıkları arasındaki uyum ve bağlılığı yeniden gözden geçirmeye ihtiyaç vardır. Böylesi bir ortamda taşınmaz kültür varlıkları niçin korunmalı ve gelecek nesillere ne aktarılmalı sorularına tatmin edici cevaplar bulmak gerekmektedir.

13. yüzyılın yetiştirdiği en önemli filozoflardan biri olan İbn Haldun’un sosyoloji, tarih, coğrafya, hukuk ve siyaset konularında geliştirdiği kuramlar, çağdaş kentsel koruma düşüncesine alternatif bir bakış açısı sunarken, yukarıda sıralanan sorulara işlevsel cevaplar üretmektedir. İbn Haldun, yaşadığı dönemde pek çok devletin kurulup yıkıldığına şahitlik etmiş, çok çeşitli hükümdarlara danışmanlık yapmış, üst düzey devlet görevlerinde bulunmuş, ömrünü Güneybatı Avrupa’dan Kuzey Afrika’ya kadar geniş bir coğrafyada geçirmiş, günümüze kadar ulaşan yazılı eserler bırakmış, bu sayede modern bilim ve felsefenin doğmasında ve gelişmesinde dayanak noktası olmuş bir şahsiyettir. İbn Haldun'un bakış açısı, felsefesi, kuramları ve kavramları günümüz kentsel koruma düşüncesine alternatif bir bakış açısı getirebilecek ve yeni ışık tutabilecek özelliklere sahiptir. Çağdaş kentsel koruma düşüncesine ilave bir bakış sunmak adına bu çalışmada İbn Haldun'un "Mukaddime" adlı eseri detaylı bir incelemeye tabii tutulmuştur (Haldun, 2004; Haldun, 2013).

Bu çalışma İbn Haldun’un perspektifinden bakarak dünyanın bugün sahip olduğu kentsel koruma düşüncesine yeni katkılar yapmayı amaçlamaktadır. Çalışmada İbn Haldun’un kim olduğu kısaca tanıtılmakta, çağdaş kentsel koruma düşüncesinin zeminini oluşturan uluslararası yasal ve kurumsal çerçeve hakkında bilgi verilmektedir. Devamında İbn Haldun'un günümüz kentsel koruma düşüncesine yapabileceği katkılar keşfedilerek özet şekilde açıklanmaktadır. Çalışmada belge analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda önce akademik kaynaklar taranarak İbn Haldun’a ve uluslararası kentsel koruma mevzuatına ilişkin belgeler derlenmiş ve incelenmiştir. Sonra ise İbn Haldun’un "Mukaddime" adlı kitabının detaylı bir okuması ve incelemesi yapılmıştır. Bu okuma ve inceleme yapılırken İbn Haldun’un bakış açısı ve görüşleri çağdaş kentsel koruma düşüncesi ile ilişkilendirilmiştir. Sonuçta, taşınmaz kültür varlıkları niçin korunmalı ve gelecek nesillere ne aktarılmalı sorularına birtakım cevaplar üretilmiştir. Dünyanın bugün sahip olduğu kentsel koruma düşüncesini geliştirmeye dönük tespitler içeren bu çalışmanın kentsel koruma teorisi ve pratiğine bir katkı yapması ümit edilmektedir.