Konferans bildirisi Açık Erişim

Akkuyu NGS'de Genel Acil Durum İlan Edildikten Sonra Yürütülecek Saha Dışı Müdahale Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi

2023    Karademir, Murat; Anıl, Özgür; Yeşil, Sertan

Dünya elektrik ihtiyacının yaklaşık %10’nu karşılayan nükleer güç santralleri (NGS’ler), sağladığı önemli faydalarının yanında bazı ciddi dezavantajlara sahiptir. Söz konusu dezavantajlardan biri de şüphesiz Fukushima Daiichi ve Çernobil’de olduğu gibi toplum sağlığına ve çevreye zarar veren NGS kazalarının gerçekleşebilme riskidir.

NGS kazaları, açık literatürde KBRN tehlikeleri kapsamında ele alınmakta ve etkin hazırlık, planlama ve müdahale çalışmalarıyla bu tür olayların olumsuz sonuçları önemli ölçüde azaltılabilmektedir. NGS kazalarının müdahalesiyle ilgili ulusal yaklaşımda “saha içi” ve “saha dışı” şeklinde bir ayrım bulunmaktadır. Saha içi müdahaleyle ilgili hususlar Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK) tarafından belirlenirken, saha dışı müdahale ise Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD)’nın koordinesindedir.

Bu bağlamda, Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) kapsamında hazırlanan bir olay türü planı olan Ulusal Radyasyon Acil Durum Planı (URAP) ile NGS kazalarının saha içi ve saha dışı müdahalesinde görev alacak afet gruplarının faaliyetleri ulusal düzeyde detaylandırılmıştır. Akabinde URAP uyarınca, Mersin ve Iğdır illeri için il radyasyon acil durum planları hazırlanarak gerçekleştirilecek hazırlık ve müdahale faaliyetleri yerel düzeyde belirlenmiş ve düzenlenen saha tatbikatlarıyla da yapılan hazırlıklar ile müdahale kapasitesi test edilmiştir.

Ancak, yapılan literatür taraması neticesinde NGS’lerin saha dışı müdahalesiyle ilgili akademik çalışmaların oldukça sınırlı olduğu görülmüş ve bu sebeple NGS kazalarının saha dışı müdahalesi kapsamında Akkuyu NGS özelinde bir çalışmanın yapılması gerektiği değerlendirilmiştir.

Bu çalışmada, ilgili ulusal mevzuat ve planlar ile Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA)’nın kılavuz dokümanları dikkate alınarak, Akkuyu NGS’de genel acil durum ilan edilmesi halinde saha dışı müdahalede görev alacak afet grupları ve saha dışı müdahale yaklaşımıyla ilgili önemli teorik bilgiler özetlenmiştir. Ayrıca, çok paydaşlı ve kapsamlı olan saha dışı müdahalenin daha iyi anlaşılabilmesi adına TAMP ve URAP’a uygun genel bir müdahale akış diyagramı oluşturulmuştur. Son olarak, söz konusu akış diyagramının başarılı bir şekilde uygulanabilmesi için hazırlık ve planlama anlamında yapılması gerekenler sıralanmıştır. Böylelikle KBRN tehlikelerine karşı daha dirençli toplumlar oluşturulmasına katkı sağlanması amaçlanmıştır.