Kitap bölümü Açık Erişim

İslam Sanatında Ma'kılî Yazının Tanımı ve Tipolojisi Yeni Bir Yaklaşım

2024    Alper ALTIN

Satrançlı kûfi olarak da bilinen ma’kılî yazı, hat sanatında önemli yazı çeşitlerinden biridir. Ma’kılî yazı, geometrik süsleme ile yazılı süslemeyi ortak bir paydada buluşturan tek yazı tarzıdır. Bu açıdan ma’kılî yazı, hat sanatının konusu olduğu kadar geometrik süslemenin de konusu olmuştur. Sözlüklerde bu yazının tanımı genel itibariyle yuvarlak ve kavisli harflerin bulunmadığı, bütünüyle düz harflerden oluşan yazı çeşidi olarak açıklanmaktadır. Kısmen doğru olan bu tanımlamanın yeterli bir tanımlama olmadığı düşünülmektedir. Çeşitli biçimlerdeki geometrik ızgara ile ortaya konulan bu yazı çeşidinde ekseriyetle kullanılan ızgara, kare ve üçgen biçimli olduğu için böyle bir tanımlama yapılmıştır. Söz konusu yazı tarzında sadece düz hatlar kullanılması zorunlu değildir. Yuvarlak ya da eğri formların olduğu farklı ızgaralar da mevcuttur. Benzer biçimde kavisli hatlarla da aynı ifadenin yazılması mümkündür. Süsleme sanatlarındaki geçmiş ve yeni biçimlerle vereceğimiz örneklerle tanımlamanın yetersiz kaldığı delillendirilecek, yuvarlak ve kavisli harflerin de kullanılabildiği gösterilecektir. Hem düz hem de kavisli şekilleri içine alacak biçimde oluşturacağımız yeni tanımlama ile bu yazı tarzının doğru tanımlamasının yapılmasına çalışılacaktır. Bunun yanında daha önce hiç tipolojisi verilmemiş olan bu hat üslubunun üretiminde kullanılan ızgaralarla tipolojisinin yapılması sağlanacaktır. Oluşturduğumuz tipolojideki örnekler fotoğraflar ve çizimlerle desteklenecektir.