Konferans bildirisi Açık Erişim

DANIŞMAN ÜLKE STATÜSÜNE GİDEN YOLDA TÜRKİYE'NİN ÜSTLENMEYİ TAAHHÜT EDECEĞİ YÜKÜMLÜLÜKLER: TAVSİYE VE ÖNLEM KARARLARININ HUKUKİ ANALİZİ

2025    Okudan Soytürk, Havva

Antarktika, dünya üzerindeki el değmemiş son vahşi doğa alanı olup küresel çevre dengesi açısından büyük öneme sahiptir. Kıtada meydana gelebilecek bir değişiklik, tüm gezegenin iklimini etkileyebilecek potansiyele sahiptir. Günümüzde ozon deliği ve iklim değişikliği gibi sorunlar, Antarktika’nın korunmasını küresel çevre zincirinde kritik bir unsur hâline getirmiştir. Antarktika benzersiz doğasının yanı sıra bilimsel iş birliği ve çevre korumanın önceliklendirildiği özgün bir yönetişim sistemine sahiptir. Kıtadaki faaliyetleri düzenleyen bu sistem Antarktika Antlaşmalar Sistemi olarak isimlendirilmektedir. Sistem, Antarktika Antlaşması başta olmak üzere çeşitli antlaşmalar, ekleri ve Antarktika Antlaşması Danışma Toplantıları’nda kabul edilen kararlardan oluşmaktadır. Antarktika Antlaşması’nın yasal kapsamı Tavsiye ve Önlem kararlarının kabul edilmesi ve onaylanması süreciyle genişletilmektedir. Bahsedilen kararların alınması sürecinde danışman ülkeler aktif rol oynamakta ve insanlık için önem arz eden kıtanın geleceğini şekillendirmektedirler. 2017 yılında 40. Antarktika Antlaşması Danışma Toplantısı’nın 2 numaralı kararı ile gözlemci ülke statüsünde olan bir ülkenin danışman ülke statüsüne geçebilmesi için gereken prosedürlere dair bir kılavuz yürürlüğe konulmuştur. Bu kılavuza göre, danışman ülke olabilmenin bir koşulu da danışman ülke olmak isteyen ülkenin, yürürlükte olan tüm Tavsiye ve Önlem kararlarını onaylayacağına dair bir niyet beyanında bulunmasıdır. Türkiye politika belgeleri ile Antarktika’da danışman ülke olabilme niyetini ortaya koymaktadır. Bu çalışmanın amacı Türkiye’nin danışman ülke olma başvurusu yaparken onaylayacağına dair niyet beyanında bulunacağı Tavsiye ve Önlem kararlarının içeriğini ve Türkiye’nin üstlenmeyi taahhüt edeceği yükümlülükleri değerlendirmek olacaktır. Çalışmanın amacına yönelik olarak öncelikle Antarktika Antlaşmalar Sistemi’nin genel yapısı, sistemin karar alma mekanizmaları, sistemin karar alma organı olan Antarktika Antlaşması Danışma Toplantıları’nda alınan karar türlerinden bahsedilecektir. Ardından bu karar türlerinden danışman ülke başvurusunda onaylanacağına dair niyet beyanında bulunulacak olan bugüne kadar alınmış ve halen yürürlükte olan Tavsiye ve Önlem kararlarının içeriği incelenecektir. Son olarak Türkiye’nin üstleneceği yükümlülükler analiz edilecektir.