Konferans bildirisi Açık Erişim

Sayısal Yükseklik Modeli Verisi ile Alt Havza Ayrımı: ArcSWAT Tabanlı Bir Yaklaşım

2025    Çırağ, Burak; Acar, Reşat; Şengül, Selim

Hidrolojik ve hidrodinamik modelleme çalışmaları, su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi, taşkın riski analizi ve çevresel planlama açısından büyük önem taşımaktadır. Bu tür modellemelerin doğruluğu, havzanın fiziksel ve hidrolojik özelliklerinin gerçekçi biçimde temsil edilmesine bağlıdır. Bu bağlamda, havza sınırlarının belirlenmesi (watershed delineation) ve buna bağlı olarak alt havzaların tanımlanması, modelleme sürecinin temel yapı taşlarından birini oluşturmaktadır. Bu çalışmada, Yukarı Fırat Havzası içerisinde yer alan ve Doğu Anadolu Bölgesi'nin önemli su kaynaklarından biri olan Karasu Nehri’nin üst havzası, hidrolojik ve hidrodinamik modelleme çalışmaları için alt havzalara ayrılmıştır. Bu amaçla, 5 metrelik çözünürlüğe sahip yüksek hassasiyetli Sayısal Yükseklik Modeli (DEM) kullanılarak, mekânsal verilerin entegre bir modelleme ortamında işlenmesini mümkün kılan ArcSWAT arayüzü üzerinden havza sınırlarının belirlenmesi işlemi gerçekleştirilmiştir. Havzanın hidrolojik karakteristiğini temsil edebilecek dört adet akım gözlem istasyonu referans alınarak yapılan analiz sonucunda, toplamda dört alt havza tanımlanmıştır. Kullanılan istasyonlar; D21A052 numaralı Serçeme, D21A152 Köşk Suyu, D21A132 Pulur Çayı ve E21A054 Aşağı Kağdariç’tir. Ayrıca çalışmada, akış yönü (flow direction), eğim (slope), kabartma (hillshade), arazi kullanımı/örtüsü (land use/land cover) ve akarsu akışı ağı (stream network) gibi temel hidrolojik ve topografik haritalar da üretilmiş ve bu veriler alt havzaların sınırlandırılmasında destekleyici katmanlar olarak kullanılmıştır. Sonuç olarak elde edilen alt havza yapısı, bölgesel ölçekte gerçekleştirilecek ileri düzey hidrolojik ve hidrodinamik modelleme çalışmalarına katkı sağlayacak nitelikte bir temel veri seti oluşturmuştur.