Konferans bildirisi Açık Erişim

Enjeksiyonla Ankraj Yapılan Kaya Bulonları Üzerinde Donma-Çözünmenin Etkisi

2024    Sakcalı, Alaattin; Artuk, Fatih; Zaimoğlu, A. Şahin

Tünellerde tahkimat elemanı olarak kullanılan kaya bulonları tünel giriş ve çıkışlarında şev stabilitesi amacıyla kullanılmaktadır. Karasal iklimin yaşandığı bölgelerde uygulanan kaya bulonlarında donma-çözünme sonrası zayıflama nedeniyle ankraj kapasitelerinde değişim olabilir. Literatürde donma-çözünmenin kaya bulonu uygulamalarının mekanik özellikleri üzerindeki etkilerinin araştırıldığı çalışmalar yer alınmaktadır. Bu çalışmalarda genellikle malzemeler bağımsız olarak incelenmekte ve kaya bulonlu sistemler bütüncül olarak yeterince ele alınmamaktadır. Bildiride bulon kaya içerisine enjeksiyonla ankraj edilerek oluşturulmuş kaya bulonlu numunelerde donma-çözünmenin etkileri incelenmiştir. Ayrıca, kaya bulonlu numuneyi oluşturan kaya ve enjeksiyon malzemelerinde donma-çözünme sonrası meydana gelen değişimler ele alınmıştır. Çalışmada kaya olarak riyodasit, bulon olarak Ø12 nervürlü donatı ve enjeksiyon sıvısı olarak su/çimento oranı (S/Ç) 0,4 olan karışım seçilmiştir. Hazırlanan enjeksiyon, kaya ve kaya bulonlu numuneler 14, 56, 84 ve 140 donma-çözünme çevrimlerine tabi tutulmuştur. Enjeksiyon numunelerinde 90 çevrim sonrası kırılmalar meydana geldiği için bu çevrimden sonra çevrimler sonlandırılmış ve 84 çevrime kadar yapılan deneyler değerlendirilmiştir. Laboratuvar deney sonuçları, donmaçözünme çevrimlerinin kaya ve enjeksiyon numunelerinde fiziksel ve mekanik özelliklerinde değişikliğe neden olduğunu göstermektedir. Ayrıca, kaya bulonlu numunelerde başlangıçta 49.935 kN olan çekme kuvvetinin 84 çevrim sonrasında 34.628 kN’ye düşmesi, donmaçözünmenin ankraj kapasitesini düşürdüğünün bir kanıtıdır. Sonuç olarak, donmaçözünmenin kaya bulonu performansına olumsuz etki ettiği ve tasarımda bu etkinin değerlendirilmesi gerektiği belirlenmiştir.