Dergi makalesi Açık Erişim

SERBEST CUMHURİYET FIRKASI VE TÜRK DEMOKRASİ TARİHİNDEKİ YERİ

2021    Hilal BIÇAK

Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF), 1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci muhalefet partisidir. Atatürk, Türkiye’de çok partili demokrasi geleneğini oluşturmak için Fethi (Okyar) Bey’den iktidarda olan Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF)’na karşı bir muhalif parti kurmasını talep etmiştir. Böylece 1925’te cereyan eden Şeyh Sait Ayaklanması sonrası kapatılan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TCF)’nın ardından, 1930’da SCF kurulmuştur. Dönemin Türkiye’sinin sosyo- ekonomik problemleri arasında, Atatürk’ün talimatıyla Fethi Bey’in başkanlığında kısa zamanda örgütlenen bu fırka, bilhassa ülkenin kıyı kesimlerinde büyük ilgi görmüştür. Bu ilgiyi Ege gezisi daha da zirveye taşımıştır. Bu gezi esnasında halkın hükümet ve devrimlere karşı yaptığı gösteriler partinin sonunu hazırlamıştır. Bununla birlikte, henüz örgütlenmesini tamamlamamış olmasına rağmen kısa bir süre sonra belediye seçimlerine katılmış ve birçok şehirde beklenmeyecek ölçüde başarı göstermiştir. Ancak bu olaylar iktidar partisi ile yaşanan sürtüşmeyi alevlendirmiş ve halk arasında ayrılıklara yol açmıştır. Tüm bunların sonucunda parti, Atatürk ile arasının bozulmasından çekinen Fethi Bey’in kararıyla 17 Kasım 1930’da kendisini feshetmiştir. Böylelikle çok partili sistem ve demokrasi girişimi son bulmuştur. Ancak bu başarısız girişim, CHF’nin kendini yeniden yapılandırmasını sağlamış ve iktidarı devletle ve toplumla bütünleşmeye sevk etmiştir.