Tez Açık Erişim

Vatandaş Odaklı Bütçeleme Yaklaşımı Perspektifinden Türkiye'de Vatandaşların Bütçe Bilinci Analizi

2024    Beydemir,Merve

Bütçe hakkı, kamu gelirlerinin toplanmasına ve giderlerin yapılmasına izin verme yetkisi ile vatandaşların ödedikleri vergilerin nereye ve nasıl harcandığını bilme hakkını ifade etmektedir. Yasama organının halk adına bütçe hakkı yetkisine sahip olması bütçe hakkının da sahibi olduğu anlamına gelmemektedir. Vatandaşlar, öznesi olduğu bu hakkın kullanımını oy mekanizmasıyla kendi seçtiği temsilcilere devretmektedir. Meclisin vatandaşlar adına kullandığı bütçe hakkının anlam ifade edebilmesi için vatandaşların bütçe hakkına dair farkındalığının ve bütçe bilincinin geliştirilmesi önem arz etmektedir. Vatandaşlar, hükümetlerin gelirlerini nasıl artırdığı ve borçlarını nasıl yönettikleri hakkında bilgiye rahatlıkla erişebilmelidir. Ancak toplum refahının artırılması ve eşitsizliklerin giderilmesi için vatandaşların bilgilendirilmesi ve şeffaflığın sağlanması yalnız başına yeterli değildir. Temsili demokrasinin aksayan yönlerinin bulunması nedeniyle demokratik bir hükümet olmanın gereği olarak vatandaşların bütçeleme sürecine aktif katılımının da desteklenmesi gerekmektedir. Bu bağlamda bütçeleme sürecinde vatandaşların görüş ve önceliklerine yer verilerek vatandaş odaklı bütçeleme yapılmasının önemi ve gerekliliği ön plana çıkmaktadır. Bu araştırma, Türkiye’de vatandaşların devlet bütçesine yönelik bilinç düzeyinin mevcut durumunu ve bütçe bilincini etkileyen faktörleri analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada İBBS Düzey 1 bölgeleri kapsamında 12 il seçilmiş ve 18 yaş ve üstü 1003 vatandaşa anket uygulanmıştır. Öncelikle Türkiye’de vatandaşların bütçe bilinç düzeyinin mevcut durumu tespit edilmiş ve vatandaşların devlet bütçesine yönelik ilgi ve farkındalık düzeyinin çok düşük düzeyde olduğu sonucuna varılmıştır. Bütçe bilincini etkileyen faktörler ölçeğine açıklayıcı faktör analizi yapılarak üç boyutlu bir yapı elde edilmiştir. Doğrulayıcı faktör analizi sonucuna göre ise vatandaş odaklı bütçeleme, şeffaflık ve vatandaşların bilgilendirilmesi faktörlerinin vatandaşların bütçe bilinci üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir.